مصاحبه ی دکتر وحید ضیایی با روزنامه ی همشهری

" پرفورمنس شعر و نقاشی ، ایده ای بدیع ...."

[سهیلا صاحبقران - خبرنگار همشهری ]

پرفورمنس ( Performance ) از هنرهای مفهومی است که در لحظه اتفاق می افتد. این هنر در حین شکل گرفتن، مخاطب را درگیر خود می کند و اتفاقی که در آن رخ می دهد، قابل پیش بینی نیست. پرفورمنس ممکن است در نقاشی رخ دهد یا در نمایش. اما ترکیب نقاشی و شعر در پرفورمنس ایده بدیع و جالبی است که برای اولین بار توسط دو هنرمند اردبیلی طراحی و اجرا شد. بدین ترتیب جامعه هنری استان اردبیل شاهد اولین پرفورمنس شعر و نقاشی با عنوان " در رگهایت روییده" با همکاری مهدی حمیدی؛ نقاش بین المللی و وحید ضیائی؛ از شاعران مطرح در ادبیات برون مرزی، بود. این اجرای مشترک که به هنرمندان سرطانی تقدیم شد، رویداد مهم و شاخصی در تقویت و توسعه فرهنگی اردبیل محسوب می شود. برای بررسی بعد هنری و تاثیرگذاری پرفورمنس شعر و نقاشی در اردبیل با "وحید ضیائی"، شاعر، پژوهشگر، مترجم و طراح کلاس های ادبیات خلاق، گفت وگو کرده ایم که در ذیل می خوانید: 
در پرفورمنس شعر و نقاشی چه حادثه ای رخ می دهد؟ 
در یک فضای هنری که روح شعر و نقاشی بر هنرمند و مخاطب دمیده می شود، اثر هنری مشترک متاثر از یکدیگر تولید می شود. به طوری که شاعر به صورت بداهه شعر می سراید و برای حضار می خواند. نقاش نیز بر بوم نقاشی رنگ ها و ترکیب های جدیدی ایجاد می کند که در نهایت به ارائه یک اثر تاثیرگرفته از آن شعر، منجر می شود. بنابراین نقاش و هنرمند با ناخودآگاه همدیگر ارتباط برقرار می کنند. من و آقای حمیدی در این کار، به طور ناخودآگاه، رنگ و واژه را به چالش کشیدیم.

ارتباط بین ناخودآگاه دو هنرمند چگونه می تواند بر مخاطب تاثیر بگذارد؟ 
در ابتدا باید اشاره کنم که نقاشی های مدرن و پست مدرن هنر نگریستن به دنیا در وضعیت انتزاع بوده و یک نقاش پست مدرنیسم آنچه در ناخودآگاه خود نهادینه و انباشته است را به تصویر می کشد. 
از آنجایی که هنر انتزاعی در ناخودآگاه هنرمند رخ می دهد، در پرفورمنس محیطی فراهم می شود که بدون درنظر گرفتن مخاطب، ناخودآگاه نقاش و شاعر در برابر هم قرار می گیرد و اثر متقابلی که تولید می شود، مخاطب را از دو سو تحت تاثیر قرار می دهد. به این صورت که همزمان شعری سروده و قرائت می شود و یک تابلوی نقاشی در برابر چشمان مخاطب تولد می یابد. در این فضا مخاطب شاهد تولد دو اثر هنری با بنیه ذهنی مشترک است. در کار ما نیز دو اثر با شاخصه های پسامدرنیتگی تولید شد. 
به نظر شما مخاطبین پرفورمنس شعر و نقاشی توانستند با دو اثر تولیدی ارتباط برقرار کنند؟
زمانی که آقای حمیدی به صحنه آخر رسید و سه خط، سه کات روی بوم انجام داد، عکس العمل خاصی از مخاطبین دریافت کردیم. برای شخص من دیدن همان واکنش از سوی حضار کافی بود چرا که در فاصله یکصد و پنجاه دقیقه اجرای سخت از منظر بداهه و لحظه ای بودن کار، مخاطب های ما با حواس جمعی کامل دقت و توجه داشتند و به این معنی است که مخاطبین ما خاص و حرفه ای بودند و اگر مخاطب عمومی هم داشتیم به واسطه مخاطب خاص، یاد می گرفت که از تجزیه و تحلیل این دو اثر هنری استفاده کند. 
در نهایت به جرات می توانم بگویم که مخاطب ما توانست با کار ارتباط برقرار کند، به واسطه اینکه اگر ما می توانستیم کنش و واکنش بین مخاطب و آفریننده اثر را به وجود بیاریم، همان کنش و اتفاق برایمان تجربه خوبی بود. 
به نظر شما فضای هنری اردبیل چه قدر نیازمند کارهای جدید و مدرن است؟ 
پرفورمنس شعر و نقاشی تقابل بین دو هنر بود و جای خالی چنین کاری در شهر ما احساس می شد. هنرهای کلاسیک از قدیم در اردبیل رواج داشته اما اینکه بخواهیم شعر را از بند قالب و قافیه خارج کنیم و با هنرهای امروزی مانند نقاشی مدرن، تلاقی بدهیم، اتفاق میمونی است که تاکنون در اردبیل صورت نگرفته بود و این کار به شرطی ادامه خواهد یافت که اردبیل همچون گذشته فرزندکشی نکند و هنرمندان خود را با بغض ها و حسدورزی ها و کینه ها از خود نرنجاند. اگر این اتفاق تازه تکرار شد و هنرمند اردبیلی توانست دوام بیاورد، مسلما نسل های آینده سبک های مدرن را در هنر اجرا خواهد کرد.
چگونه می توان بستر فعالیت هنرمندان مدرنیسم را فراهم کرد؟ 
وظیفه دولت در این خصوص، شناسایی استعدادها، و پشتیبانی از هنرمندان است. دولت سنگ اندازی نکند و به کسانی که سنگ اندازی می کنند نیز اختیار عمل ندهد و از آنجایی که قشر هنرمندان کم درآمد هستند، باید مورد حمایت دولت قرار بگیرند. اما نباید نقش خود هنرمند را نادیده گرفت. هر دولت موفق و پایداری باید خواستگار هنر و فرهنگ باشد. درغیر این صورت هنرمند باید هنرش را به دولت تحمیل کند. زیرا هنر مانند پری رویی است که طاقت مستوری ندارد. هنر باید در معرض نمایش باشد. البته نفس هنرمند دارای خلاقیت است. بنابراین اگر نگارخانه یا نمایشگاهی برای عرضه آثار نباشد، هنرمند باید آنقدر شهامت و شجاعت به خرج دهد که بتواند تولیدات خود را در خیابان های شهر در معرض دید قرار دهد و ثمره خوش اخلاقی فرهنگی را برای جامعه به ارمغان بیاورد.
پس شما خوش اخلاقی فرهنگی را یکی دیگر از آثار رویدادهای فرهنگی می دانید؟ 
برنامه های فرهنگی و هنری همیشه خوش اخلاقی فرهنگی به دنبال دارند که می تواند درصدی از بار خشونت را در جامعه کم کند. خشونت های سیاسی(در لفظ و لحن) و کلامی به واسطه ادبیات تعدیل و حتی یا خنثی می شود. زیرا آداب ادب ورزی در هنر معنا می یابد. کسی که دست به قلم باشد دست به چاقو نمی برد. کسی که می تواند دوست داشته باشد، به ستیز برنمی آید.
بیشتر مخاطبین پرفورمنس شعر و نقاشی را هنرمندان و علاقه مندان به هنرهای تجسمی تشکیل می داد و حضور شاعران و نویسندگان که عضوی از اهالی قلم استان هستند، به نسبت کم رنگ بود. شما این مساله را چگونه ارزیابی می کنید؟
با این سوال موافق نیستم. زیرا معتقدم نمایش نامه نویس ها و هنرمندان تجسمی و هنرجویان ادبیات نیز اهل قلم هستند که به واسطه فهم انتزاعی آنها از هنر، جزء مخاطب های جدی تر محسوب می شوند . اما باید این نکته را عرض کنم که بسیاری شاعران اردبیل کلاسیک کار هستند که دنیای خودشان را دارند که به لحاظ بافت سنتی کارها و مخاطبینشان موفق عمل کرده اند. 
عده ای نیز هنر جو و علاقمندند که اگر به بیراهه کشیده نشوند و در مکتب طفیلی های ایسم ها و ایست ها نیافتند ، جامعه ای ممتاز برای دنیای مدرن محسوب خواهند شد. اما در این میان ،تعداد اندکی هم خود محور متوهمی هستند که با زمین و زمان بد هستند و به جای رقابت پایدار ، جوهر جهل و مرکب تهمت و افترا پراکننده می کنند . این افراد - چه در زندگی هنری و چه اجتماعی شان - شکست خوردگان ناامید و پوچ گرایی هستند که بهتر است در مدینه فاضله راه داده نشوند. من به دنیای تازه ی پر امید و فردای روشن سرزمین مادری می اندیشم و در این میانه کج اندیشی و بد انگاری و بغض و دشمن انگاری هم کیشانم را روا نمی دانم . تاریخ بر آثار و فعالیت های ما قاضی خواهد بود نه نهضت های عقیممان در زیر دود قلیان های اندیشه کش .
بنده با تمام وجود و در حد بضاعتم برای ساختن اردبیلی آمیخته ی ادب و معرفت ، ادبیات و عشق فعالیت می کنم. باشد که آیندگان شاهد این مداومت و مقاومت باشند .

و سخن پایانی؟

در پایان از تلاش های "مهدی حمیدی" قدردانی می کنم و خداوند را شاکرم که در راس معاونت هنری فرهنگ و ارشاد استان اردبیل چنین مسئولی قرار گرفته است که امیدواریم قدر این سرمایه بزرگ را بدانیم.